بازیافت ضایعات پلاستیکی
بازیافت ضایعات پلاستیکی
کاربرد وسیع پلاستیک‌ها در صنایع مختلف از جمله صنایع بسته‌بندی، لوازم خانگی، کشاورزی، خودروسازی، صنایع هوا - فضا، صنایع دریایی و... گسترش فوق‌العاده یافته است. امروزه پلاستیک‌ها و و لاستیک‌ها که از پلیمرهای مصنوعی به شمار می‌روند جایگاه خاصی را در صنایع به خود اختصاص داده‌اند. مواد پلاستیکی به علت خواص منحصر بفرد مانند: سبکی، شکل پذیری، استحکام انعطاف پذیری، سختی مقاومت در برابر عوامل شیمیایی و بسیاری خواص متفاوت دیگر کاربردهای گسترده‌ای پیدا نموده‌اند. کالاهای پلاستیکی از مواد پلیمری مصنوعی ساخته می‌شوند و در مقابل عوامل محیطی مقاوم می‌باشند و مانند مواد آلی و معدنی کوچک مولکول توسط طبیعت تجزیه نمی‌شوند، بلکه به‌صورت یک جسم جامد مدت بسیار طولانی در طبیعت باقی می‌مانند. بنابراین موادپلاستیکی، به علت سبک بودن وحجم زیادمصرف، بخش قابل ملاحظه‌ای ازضایعات صنعتی راتشکیل می‌دهند ودر نتیجه دور ریختن وانهدام آن‌ها مشکلات بیشماری در پی خواهد داشت، علاوه بر این مشکلات، توجه به مسایل اقتصادی، نیز سبب ایجاد حساسیت بیش تری برای بازیافت پلاستیک‌ها شده است.
بازیافت ضایعات پلاستیکی
به طور کلی پلاستیک‌‌های ضایعاتی در ایران از 3 منشأ پسماند شهری، صنعتی و بیمارستانی تولید می‌گردند. با توجه به آمارهای به‌دست آمده از آنالیز پسماند شهری در حدود 15 درصد از پسماند شهر را این مواد تشکیل می‌دهند و بیش‌ترین منبع ضایعات پلاستیک از پسماند شهری است که توسط صاحبان این صنعت خریداری و مورد بازیافت قرار می‌گیرند. ضایعات صنعتی که به ضایعات پای دستگاهی شهرت دارند، توسط کارخانه داران فروخته می‌شوند و یا توسط آسیاب دو باره خرد شده و به همراه مواد نو دوباره در خط تولید مصرف می‌گردند. مشروط بر این‌که آن محصول مصرف مواد غذایی نشود و یا خواص فیزیکی و مکانیکی بالایی نظیر استحکام و مقاومت در برابر ضربه و غیره مورد نظر نباشد. پلاستیک‌‌های ضایعاتی حاصل از بیمارستان‌ها نظیر سرم، سرنگ و غیره نیز توسط زباله سوز سوزانده شده و یا دفن می‌گردند.
مزایای بازیافت
1- ضایعات کم تری سوزانده و یا دفن می‌گردد
2- انرژی و مواد خام کم‌تری برای تولید مواد ضایعاتی نسبت به نو نیاز می‌باشد
3- کاهش ضایعات و استفاده مجدد آن باعث کاهش آلودگی محیط‌زیست می‌گردد
چرا پلاستیک‌ها را بازیافت می‌کنیم؟
دلایل بسیاری برای بازیافت پلاستیک‌ها وجود دارد: احداث پتروشیمی‌‌های جدید و در نتیجه تولید بیش‌تر پلاستیک‌ها، مصرف بیش‌تر حاصل از پدیده شهر نشینی برای مثال ظروف غذای یک بار مصرف و هم‌چنین مصرف بیش‌تر به دلیل کاربرد در صنایع مختلف، تجزیه نشدن و ماندگاری در طبیعت حداقل به مدت 300 سال و ایجاد آلودگی‌‌های زیست- محیطی و مهم‌ترین عامل یعنی افزایش قیمت مواد نو پتروشیمی به دلیل حذف یارانی حامل‌‌های انرژی و هم‌چنین افزایش قیمت جهانی و غیره موجب گردیده استقبال از مواد و گرانول‌‌های بازیافتی بیش‌تر و بیش‌تر گردد. از نظر قیمت، بهای گرانول‌‌های بازیافتی معمولاً در حدود 30 درصد پایین‌تر از گرانول‌‌های نو پتروشیمی می‌باشند. در واقع دلیل پیشرفت صنعت بازیافت در دنیا علاوه بر بحث محیط‌زیست نیز این است که محصولات ارزشمندی را می‌توان از موادی تهیه نمود که نسبت به محصولات نو از لحاظ قیمت پایین ترهستند و همین باعث ایجاد ارزش افزوده می‌گردد. برای مثال شرکت فورتل (Fortel) با تولید الیاف بازیافتی پت، فروش محصولات خود را از 3 میلیون پوند به 30 میلیون پوند ظرف مدت 7 سال افزایش داد. این شرکت ادعا می‌کند بالاترین مصرف بطری‌‌های بازیافتی را داشته است و برای تأمین مواد اولیه خود از کشورهای مختلف نیزمواد جمع آوری می‌کند. در کشور ما نیز خوشبختانه نمونه‌هایی موفق از این نوع وجود دارد.
انواع پلاستیک بازیافتی
تمام پلاستیک‌‌های تولید شده، به لحاظ ساختاری قابل بازیافت نمی‌باشد. پلاستیک‌‌های بازیافت شده قابل مصرف در صنایع مختلف عبارتند از:
1- HDPE: این ماده در ساخت انواع بطری (شیر، موادشوینده، روغن) و کیسه‌های پلاستیکی و اسباب بازی به کار می‌رود. رنگ HDPE طبیعی و بسیار با ارزش است، زیرا می‌تواند هنگام بازیافت به هر رنگی در‌‌آید
بازیافت HDPE
روش این عمل ساده است، قطعات بزرگ را به قطعات کوچک تیدیل کرده و دوباره حرارت می‌دهند وبا روش قالب‌‌گیری تزریقی ازآن برای ساخت محصولات جدید، مانند لوله‌های پلاستیکی، تخته پلاستیکی، گلدان، سطل آشغال و بطری‌‌های مواد غیرغذایی استفاده می‌کنند.
2- PET: این ماده درساخت انواع ظروف آب و آب معدنی و بعضی از بسته‌بندی‌‌های ضد آب کاربرد دارد
بازیافت PET
PET مصارف زیادی دارد و دارای بازار خوبی است. بیش‌ترین کاربرد آن در صنعت نساجی می‌باشد. کارخانه‌های قالیبافی، از رزین بازیافتی برای تولید فرش پلی استر استفاده می‌کنند. از PET می‌توان برای پر کردن بالش، لحاف و ژاکت و نیز در نوار کاست و فیلم ویدیویی استفاده کرد.
- از 25 بطری 2 لیتریPET می‌توان یک ژاکت درست کرد
- از 5 بطری 2 لیتریPET می‌توان برای پر کردن داخل یک کاپشن اسکی استفاده نمود
- از35 بطری 2 لیتری می‌توان برای پر کردن یک کیسه خواب استفاده نمود
3- PVC: ازاین ماده برای پوشش مواد غذایی، بطری روغن نباتی استفاده می‌شود
4- LDPE: برای تهیه کیسه‌های پلاستیکی، پوشش و روکش لباس از این ماده استفاده می‌کنند
از نظر شیمیایی LDPE شبیه HDPE است، اما چگالی آن کم‌تر و انعطاف پذیری آن بیش‌تر است. ممکن است به‌صورت شفاف یا رنگی باشد. در کارخانه‌های بازیافت، دسته‌بندی شده و سپس فشرده می‌شوند.
بازیافت LDPE
روش بازیافت LDPE خیلی شبیه HDPE است، برای بازیافت این ماده باید از خردکن‌‌های خاصی استفاده کرد تا بتوان فیلم‌‌های نازک پلاستیکی را از آن تولید کرد. از محصولات نهایی LDPE بازیافتی، می‌توان از کیسه‌های زباله، کیسه‌های معمولی، لوله‌های پلاستیکی، کیسه‌های محصولات کشاورزی و... نام برد
5- PP: این ماده برای ساخت ظروف منجمد شونده، برخی کیف‌ها، بیتر در بطری‌ها، برخی قالب‌ها و پوشش مواد غذایی کاربرد دارد
6- PS: بعضی ازانواع محصولات تولیدی از این ماده عبارتنداز: ظروف یکبار مصرف، بسته‌بندی گوشت و بسته‌بندی محافظتی
7- PC: یکی از نمونه‌های استفاده از این مواد در زندگی ما، شیشه‌های شیر خوری کودکان است
8- مخلوط پلاستیک‌ها: با این مواد انواع پایه‌های زهکشی، نرده‌های پلاستیکی، بلوک‌‌های سنک فرش و تسمه نقاله تولید می‌شود.
PET و HDPE در حدود 79درصد از مجموع پلاستیک بازیافتی را تشکیل می‌دهند. میانگین تولید توسط خانواد ه‌ها، 17درصد بطری در سال، مساوی مقدار آلومینیوم مصرفی است.
روش‌‌های کلی بازیافت پلاستیک
1- روش‌‌های مکانیکی
2- روش‌‌های شیمیایی
3- بازیافت انرژی